The article presents the original concept of “dialectical metaphysics of choice”, founded on a “dualistic” idea of divided primary being and “metaphysical experience” of this division. “Metaphysical choice” of the treatment “me” and “not me” by themselves and by each other is the way of the creation of values. The presentation of the metaphysical system is preceded by a non-religious interpretation of the Book of Genesis, leading to the thesis that the Bible as the religious book is just a “half” (...) of the same book as “the book of culture”, containing “universal pattern of culture”, which is compounded of two main principles and the choice between them. (shrink)

The general aim of this book is to provide an elementary exposition of some basic concepts in terms of which both classical and non-dassicallogirs may be studied and appraised. Although quantificational logic is dealt with briefly in the last chapter, the discussion is chiefly concemed with propo gjtional cakuli. Still, the subject, as it stands today, cannot br covered in one book of reasonable length. Rather than to try to include in the volume as much as possible, I have put (...) emphasis on some selected topics. Even these could not be roverrd completely, but for each topic I have attempted to present a detailed and precise t’Xposition of several basic results including some which are non-trivial. The roots of some of the central ideas in the volume go back to J. Luka siewicz’s seminar on mathematicallogi. (shrink)

Celem artykułu jest ukazanie podstaw prawnych i przebiegu sporu prawnego między królami Polski a władcami Hiszpanii dotyczącego praw do neapolitańskiego dziedzictwa królowej Bony, na które składały się księstwa Bari i Rossano, majątek ruchomy oraz pożyczka udzielona przez Bonę królowi Hiszpanii w wysokości 430 tys. dukatów zabezpieczona na komorze celnej w Foggii (tzw. sumy neapolitańskie). Skomplikowany i trwający półtora wieku spór dynastyczny dokumentuje kilka tysięcy różnego typu źródeł rozsianych po archiwach całej Europy od Krakowa po Simancas i od Neapolu po Sztokholm. (...) Część z nich, zwłaszcza z lat 1548–1572, została opublikowana w polskich i włoskich wydawnictwach źródłowych. Całość działań królów polskich w sprawie odzyskania spadku Bony nie doczekała się nowoczesnego opracowania, a jedynym pełnym opracowaniem jest popularnonaukowa książka Klemensa Kanteckiego wydana w 1881 r. Temat ten pojawiał się na marginesie w wielu pracach dotyczących Bony i Zygmunta Augusta, dziejów dyplomacji za ostatniego Jagiellona oraz w pracach dotyczących relacji polsko-hiszpańskich w XVI i XVII w. Punktem wyjścia analizy jest ustalenie sytuacji prawnej, w jakiej znajdowały się neapolitańskie posiadłości królowej w momencie podejmowania przez nią decyzji o wyjeździe z Polski. Na tym tle wskazano najważniejsze elementy gry dyplomatycznej, jaką Bona prowadziła z cesarzem Karolem V i królem Filipem II, oraz uwarunkowania jej powrotu do Bari. Śmierć królowej w listopadzie 1557 r. i jej testament, w którym księstwa Bari i Rossano zapisywała Filipowi II, a Zygmunt August dziedziczył jedynie dobra ruchome i sumy neapolitańskie, otworzyły nowy etap w dziejach sporu polsko-hiszpańskiego. Na potrzeby rokowań mających na celu odzyskanie całego spadku po matce Zygmunt August zbudował wyjątkowo rozległą i dobrze funkcjonującą sieć dyplomatyczną. Niepowodzenia w odzyskaniu Bari i Rossano spowodowały, że król zdecydował się na mediację cesarza w toczonym sporze z królem Hiszpanii. Arbitraż stwarzał dla Zygmunta Augusta nową sytuację prawną i modyfikował sposób i zakres działania. Wydaje się, że król nie do końca uświadamiał sobie, w jak skomplikowany labirynt prawno-administracyjny wprowadza sprawę spadku po matce i wkracza w świat odmiennych obyczajów i mentalności. Ostatecznie królowi udało się odzyskać jedynie część majątku ruchomego i zachować prawo do sum neapolitańskich, które wraz ze śmiercią Anny Jagiellonki przeszły na własność Rzeczypospolitej. W konsekwencji kolejni królowie elekcyjni aż do czasu wojny o sukcesję hiszpańską zabiegali w Madrycie i Neapolu o regularną wypłatę odsetek z sum neapolitańskich. (shrink)

This paper aims to present the main contours of Burns’s literary output which, interestingly enough, grows into a personal understanding of the collective mindset of -Troubles Northern Ireland. It is legitimate, I argue, to construe her fiction as a body of work shedding light on certain underlying mechanisms of sectarian violence. Notwithstanding the lapse of time between 1998 and 2020, the Troubles’ toxic legacy has indeed woven an unbroken thread in the social fabric of the region. My reading of the (...) novelist’s selected works intends to show how the local public have been fed by an unjustified—maybe even false—sense of security. Burns, in that regard, has positioned herself amongst the aggregate of writers who feel anxious rather than placated, hence their persistence in returning to the roots of Northern Irish societal divisions. Burns’s writing, in the above context, though immersed in the world of the Troubles, paradoxically communicates “an idiosyncratic spatiotemporality”, namely an experience beyond the self-imposing, historical time limits. As such, it gains the ability to provide insightful commentaries on conflict-prone relations, the patterns of which can be repeatedly observed in Northern Ireland’s socio-political milieu. Overall, the main idea here is to discuss and present the narrative realm proposed by Burns as determinate, liminal in terms of time and space, positioning readers between “then” and “now” of the region. (shrink)

Artykuł omawia wzajemne kontakty i wspólnotę myśli dwóch wybitnych pisarzy i filozofów Bolesława Micińskiego i Stanisława Ignacego Witkiewicza, którzy mimo dużej różnicy wieku byli blisko zaprzyjaźnieni. Podejmowane przez nich problemy odsyłają do międzywojennej atmosfery filozoficznej w Polsce i w Europie, a także do ożywionych dyskusji w gronie krytyków literackich i awangardowych pisarzy. Witkiewicz jako pierwszy Polak zapoznał się z psychoanalizą i znacznie wpłynął na jej znajomość u Micińskiego, choć ich sposoby rozumienia teorii Freuda wyraźnie się rozeszły. Miciński był też gorącym (...) zwolennikiem teorii Czystej Formy, realizatorem jej założeń w swojej twórczości i rzecznikiem unaukowienia krytyki literackiej poprzez jej mocne osadzenie w filozofii. Witkacy patronował jego poglądom estetycznym wyłożonym najpełniej w nieopublikowanej pracy magisterskiej Rzeczywistość i jej deformacja w sztuce napisanej pod kierunkiem Władysława Tatarkiewicza. Obaj zdecydowanie opowiadali się przeciw wszelkiemu redukcjonizmowi w filozofii; byli przeciwnikami fizykalizmu Koła Wiedeńskiego oraz antymetafizycznego nastawienia szkoły lwowsko-warszawskiej. Zwłaszcza Miciński dostrzegał słabość myśli analitycznej i poszukiwał dla filozofii formy bardziej pojemnej. W końcowym okresie twórczości Micińskiego stanął w wyraźnej opozycji wobec totalitaryzmu i mechanizacji życia, co było znamienne również dla Witkacego. Dla autora Portretu Kanta Witkiewicz był z pewnością mistrzem w dziedzinie filozofii, wciąż jednak pozostaje otwarte pytanie, ile od swego młodszego przyjaciela zaczerpnął autor Szewców? (shrink)

The title of this paper is a theorem, which I am going to state and prove. The theorem extends from prepositional to predicate languages the result I presented in [5].

This paper was written with two aims in mind. A large part of it is just an exposition of Tarski’s theory of truth. Philosophers do not agree on how Tarski’s theory is related to their investigations. Some of them doubt whether that theory has any relevance to philosophical issues and in particular whether it can be applied in dealing with the problems of philosophy (theory) of science. In this paper I argue that Tarski’s chief concern was the following question. Suppose (...) a language L belongs to the class of languages for which, in full accordance with some formal conditions set in advance, we are able to define the class of all the semantic interpretations the language may acquire. Every interpretation of L can be viewed as a certain structure to which the expressions of the language may refer. Suppose that a specific interpretation of the language L was singled out as the intended one. Suppose, moreover, that the intended interpretation can be characterized in a metalanguage L +. If the above assumptions are satisfied, can the notion of truth for L be defined in the metalanguage L + and, if it can, how can this be done? Many students of Tarski’s conception will find the above exposition inconsistent with their own views on the essence of Tarski’s conception. On the other hand, as it is argued in this paper, the proposed interpretation of Tarski’s ideas allows one to use Tarski’s theory as a fundamental tool for semantic analyses of various theories, factual theories in particular. More specifically, it is argued that Tarski’s theory of truth allows one to clearly oppose a theory meant to be certain deductive system (a set of accepted sentences, say axioms, and a logical machinery for deducing from them new ones) and a theory meant to be a certain semantic system, i.e a set of sentences that serve to communicate some states of affairs and to use that opposition to explicate and occasionally also define the notion of truth. The opposition in question is of the utmost significance for analyzing some developments in both mathematics and factual sciences. The approach which is concerned with the logical relations between the elements of science such an approach is throughout this paper called analytical is put into question. The growth of science is determined by how well scientific theories are able to account for factual states of affairs. The intuitive notion of truth applied by the scientists does not necessarily correspond in a straightforward way to its Tarskian counterpart. On the other hand, as is claimed in this paper, the Tarskian notion of truth offers as adequate explication of intuitive notion of truth as possible. (shrink)

This paper was written with two aims in mind. A large part of it is just an exposition of Tarski’s theory of truth. Philosophers do not agree on how Tarski’s theory is related to their investigations. Some of them doubt whether that theory has any relevance to philosophical issues and in particular whether it can be applied in dealing with the problems of philosophy (theory) of science. In this paper I argue that Tarski’s chief concern was the following question. Suppose (...) a language L belongs to the class of languages for which, in full accordance with some formal conditions set in advance, we are able to define the class of all the semantic interpretations the language may acquire. Every interpretation of L can be viewed as a certain structure to which the expressions of the language may refer. Suppose that a specific interpretation of the language L was singled out as the intended one. Suppose, moreover, that the intended interpretation can be characterized in a metalanguage L +. If the above assumptions are satisfied, can the notion of truth for L be defined in the metalanguage L + and, if it can, how can this be done? Many students of Tarski’s conception will find the above exposition inconsistent with their own views on the essence of Tarski’s conception. On the other hand, as it is argued in this paper, the proposed interpretation of Tarski’s ideas allows one to use Tarski’s theory as a fundamental tool for semantic analyses of various theories, factual theories in particular. More specifically, it is argued that Tarski’s theory of truth allows one to clearly oppose a theory meant to be certain deductive system (a set of accepted sentences, say axioms, and a logical machinery for deducing from them new ones) and a theory meant to be a certain semantic system, i.e a set of sentences that serve to communicate some states of affairs and to use that opposition to explicate and occasionally also define the notion of truth. The opposition in question is of the utmost significance for analyzing some developments in both mathematics and factual sciences. The approach which is concerned with the logical relations between the elements of science such an approach is throughout this paper called analytical is put into question. The growth of science is determined by how well scientific theories are able to account for factual states of affairs. The intuitive notion of truth applied by the scientists does not necessarily correspond in a straightforward way to its Tarskian counterpart. On the other hand, as is claimed in this paper, the Tarskian notion of truth offers as adequate explication of intuitive notion of truth as possible. (shrink)

Celem artykułu jest przedstawienie informacji o życiu i dorobku naukowym oraz publicystycznym ks. Jana Ciemniewskiego (1866–1947). Podstawą źródłową służącą opracowaniu niniejszej publikacji są główne dzieła polskiego kapłana. Posiłkowano się również opracowaniami filozoficznymi i teologicznymi zagadnień, które rozważał opisywany uczony, powstałymi zarówno w okresie jego aktywności naukowej i duszpasterskiej, jak i po jego śmierci. Ciemniewski był kapłanem interesującym się filozofią i teologią oraz pedagogiką. Był twórcą systemu filozofii wychowania opartego na klasycznej, arystotelesowsko-tomistycznej koncepcji natury ludzkiej osoby oraz etyce zakładającej konieczność wychowania (...) człowieka poprzez kształtowanie w nim cnót kardynalnych. Szczególnym przedmiotem zainteresowań uczynił doskonalącą rozum cnotę roztropności, a także cnotę męstwa i umiarkowania, nazywaną przez siebie cnotą wstrzemięźliwości. Twierdził, że w wychowaniu nie tylko dzieci i młodzieży, ale także i dorosłej części społeczeństwa, należy zwracać uwagę na walkę z alkoholizmem i nieczystością, ponieważ one głównie zagrażają egzystencji jednostek i narodu. Pisał, że alkohol nie tylko osłabia wolę człowieka, ale także uszkadza jego system nerwowy oraz przyczynia się do zubożenia materialnego osoby nadużywającej tego trunku. Opracowując swoją koncepcję wychowania, Ciemniewski korzystał z bogatego dorobku myśli europejskiej. Interesował się także psychologią eksperymentalną oraz czerpał inspiracje od polskich psychologów (J. Ochorowicz, R. Radziwiłłowicz, T. Jaroszyński). Krytykował liberalizm etyczny, materializm, hedonizm. Według tego uczonego właściwe wychowanie polega na usprawnianiu ludzkiego intelektu i wzmacnianiu siły woli człowieka. (shrink)

Development economics became a separate discipline in economic science in the 50s but only in the 60s and mid-70s can one note a bigger interest in those issues. Gradually, there has appeared an extensive literature concerning economic development. In the 80s it turned out, however, that despite some successes, the economic development of the majority of mid- and less developed countries was less satisfactory than expected. During most of the 80s and 90s the so-called Washington consensus dominated theory and practice (...) of economic development. This notion covered the whole range of activities that were to lead the developing countries to greater welfare and prosperity. It included tough fiscal and monetary policy, deregulation, foreign trade and capital flow liberalisation, elimination of government subsidies, moderate taxation, liberalisation of interest rates, maintaining low inflation, etc. From the developmental experience of the past years, a new developmental paradigm is emerging, the elements of which can be described in the following way: • basic economic environment should support investments in the long term • economy should be very sensitive to market stimuli • human resources should complement physical capital • information quick flow and absorption in the fast changing world attribute the key role to the institutions and mechanisms which jointly react to the stimuli. • Wherever there are market imperfections, state intervention should be market friendly. • Social equality must be guaranteed if the economic development is supposed to last on a sustainable basis. (shrink)

Relations between individual traits and frequency of causing accidents have been analyzed. On the basis of results from 465 women and 277 men it has been found that the causing of accidents correlates with risk propensity and with risk taking influenced by self-destructive motivation. Persons often causing accidents are also absent minded to a greater degree, and experience depressive moods more frequently than persons rarely involved in accidents.

W artykule zaprezentowano nieznany list Bolesława Micińskiego do ks. Augustyna Jakubisiaka znaleziony w jego archiwum w Bibliotece Polskiej w Paryżu. Jest to okazja do przypomnienia tych wybitnych, choć nieco zapomnianych filozofów oraz do prezentacji ich powiązań intelektualnych. Poznali się w 1937 r. w Paryżu i odtąd utrzymywali bliskie kontakty, aż do śmierci Micińskiego w 1943 r. Od początku łączył ich sprzeciw wobec idealistycznej filozofii niemieckiej oraz neopozytywizmu Koła Wiedeńskiego z jego materializmem, scjentyzmem i sceptycyzmem. Miciński odkrywał u ks. Jakubisiaka bliskie (...) sobie poglądy na temat przestrzeni i czasu. W ostatnich esejach Micińskiego z okresu wojny pojawiają się tezy o charakterze moralnym, które głosił ks. Jakubisiak, a mianowicie jednostkowość i autodeterminizm. Jednostkowość oznacza dowartościowanie jednostki w obliczu wszystkiego, co może jej zagrażać, zwłaszcza totalizmów. Z kolei autodeterminizm to przyznanie ludzkiemu bytowi absolutnej autonomii i wolności, która działa w przyjętym uprzednio kierunku. Było to zanegowanie determinizmu i ateizmu. Konteksty wypowiedzi Micińskiego na temat jednostki i autodeterminizmu wskazują, że nie tylko przejął on od Jakubisiaka istotne dla niego pojęcia, lecz także osadził je w bliskim sobie kontekście światopoglądowym. Myśl polskiego duchownego musiała być dla Micińskiego podwójnie inspirująca. Po pierwsze, odkrywał w jego pracach znane sobie style filozofowania wywodzące się od św. Augustyna, Leibniza, Pascala czy Kanta. Z drugiej strony poszerzał pola własnych poszukiwań i znajdował odpowiedzi na istotne egzystencjalne pytania; zwracał się w kierunku współczesnej nauki, a zwłaszcza chrześcijaństwa, które stawało się dla niego coraz ważniejszym intelektualnym i duchowym azylem. (shrink)

This article argues that the propensity to perceive impossible challenges as doable is a personality trait, and presents a method for measuring it. The name coined for this concept is “possibilitivity,” a portmanteau of “possible” and “creativity.” Possibilitivity is related to such personality traits as self-efficacy and locus of control. This article shows that this trait is embedded in individual cognitive processes, whilst targeting social issues; in this vein, it may be seen as an important mechanism facilitating change-making and transgressing (...) the seemingly impossible. Methodology for assessing this trait is presented, i.e., the process of constructing and validating a questionnaire, its psychometric properties, and some comparisons within the sample. One of the findings is that women are significantly more prone to perceive difficult challenges as doable than men. Seeing this study as the first step, further research recommendations are presented, e.g., comparing possibilitivity between various segments of society, as well as analyzing potential correlations with other traits, e.g., empathy or ambiguity tolerance. (shrink)

Analizując porównawczo poglądy Cieszkowskiego i młodoheglistów, autor zwraca uwagę zarówno na istniejące między nimi podobieństwa, jak i różnice. Mimo wspólnego źródła, którym była krytycznie asymilowana filozofia Hegla, odrębność stanowiska Cieszkowskiego zaznacza się szczególnie, jeśli idzie o filozofię historii oraz stosunek do religii. Jest on mniej radykalny od młodszych uczniów Hegla, w zakresie środków przebudowy społeczeństwa, za to jego wizja tej przebudowy ma charakter globalny, do czego przyczyniła się inspiracja płynąca od francuskich reformatorów społecznych. Jeżeli weźmiemy pod uwagę ideę filozofii czynu (...) i włączenie do schematu historiozoficznego przyszłości, priorytet Cieszkowskiego nie ulega wątpliwości. (shrink)

Autor podejmuje próbę rekonstrukcji heglowskiej filozofii człowieka. Człowiek w ujęciu Hegla to byt istniejący w czasie, skończony. samotworzący się w wyniku własnego działania, zakorzeniony w historii i społeczeństwie jako właściwych sobie mediach egzystencji. Istotnym momentem samorozwoju człowieka jest stopniowe zdobywanie przezeń samowiedzy. W prooesie tym jednakże człowiek ostatecznie utożsamia się z absolutem, tracąc swą samoistność bytową. Świadczy to, że refleksja filozoficzna nad człowiekiem w ramach heglowskiego systemu jest o tyle możliwa, o ile pewien jego fragment zostanie wyodrębniony w całości (ten (...) mianowicie, który dotyczy ludzkich form istnienia i działania), gdy intencja podstawowa myśli Hegla skierowana jest nie na człowieka, ale na absolut. (shrink)

Teizm probabilistyczny a tradycyjna doktryna actus purus Teizm probabilistyczny Dariusza Łukasiewicza wyrasta z nieklasycznego rozumienia natury Boga, zwłaszcza atrybutów prostoty i wszechmocy. Redefinicja tych atrybutów w kategoriach współczesnej filozofii analitycznej powoduje, że teizm probabilistyczny jest bliższy teizmu otwartego niż klasycznego teizmu. Jednak niezwykle ważną zasługą tego podejścia jest opracowanie wszechstronnego komponentu naukowego dla teizmu otwartego, co powoduje, że teizm probabilistyczny umożliwia poszerzenie teizmu otwartego o perspektywę współczesnej nauki. Fundamentalnym znaczeniem teizmu probabilistycznego jest nie tyle pogodzenie występowania zdarzeń przypadkowych z teorią (...) opatrzności, co raczej danie możliwości teizmowi otwartemu do wypłynięcia na szerokie wody dzisiejszych debat teistycznych, toczonych wśród współczesnych naukowców, a nie tylko wśród filozofów i teologów. Bez tego teizm otwarty pozostaje w ramach wąskiej teologicznej perspektywy, interesującej tylko dla teologów chrześcijańskich lub naukowców wyznających światopogląd chrześcijański. (shrink)

Artykuł jest tekstem dyskusyjnym. W dyskusji z tekstem poruszającym problemy semiotyczne (polisemia, nieostrość, zależność kontekstowa) omawiam i dyskutuję zarzuty kierowane pod adresem semiotyki jako narzędzia pozwalającego kształtować odpowiednie sprawności językowe, w kontekście postulatu krytycyzmu. Akceptuję opinie autorki tekstu o ograniczonych możliwościach w tym zakresie. W dyskusji z tekstami dotyczącymi filozofii religii bronię jej statusu jako uprawnionej subdyscypliny filozoficznej. Poddawane są także dyskusji szczegółowe kwestie z zakresu filozofii religii (m.in. problem wszechmocy). Bronię charakteru filozofii religii jako dyscypliny innej niż teologia i (...) nie dającej się zredukować do metafizyki. (shrink)

Proces rozwoju myśli filozoficznej Zachodu - poczynając od antyku poprzez tradycję chrześcijańską aż do Oświecenia - prowadzi do destrukcji absolutu moralnego i metafizycznego. Najdobitniej opozycję między pozbawionym treści aksjologicznych światem a człowiekiem jako bytem wolnym uświadamia sobie po raz pierwszy Kant. Hegel pragnie kantowski dualizm bytu naturalnego i człowieka przezwyciężyć w kreującym w czasie wartości absolucie. Historia staje się u niego obszarem odsłaniania się treści aksjologicznych. Krok dokonany przez młodszych jego uczniów, a przede wszystkim Feuerbacha i Marksa, prowadzi do ujęcia (...) universum jako porządku czysto przyrodniczego, przestrzenno-czasowego, w który człowiek przez swoją aktywność świadomą - tworząc kulturę - wpisuje wartości. Istnieją one jedynie intencjonalnie i są rozpoznawalne tylko w relacji do świata ludzkiego. (shrink)

Artykuł jest szkicem odpowiedzi na pytanie: dlaczego etyka Tadeusza Kotarbińskiego, będąc w istocie typem do brze znanej filozofom etyki autonomicznej, a normatywnie bliska ideom chrześcijańskiego miłosierdzia, stała się popularna i żywo dyskutowana w Polsce drugiej połowy XX wieku. Autor omawia ówczesne dyskusje, wskazując na powody zainteresowania stanowiskiem etycznym Kotarbińskiego w kręgu polskich myślicieli chrześcijańskich. Jego źródeł upatruje w reakcji na program uniezależnienia postaw etycznych od sporów światopoglądowych. Jednocześnie zwraca uwagę, że w kręgu szkoły lwowsko–warszawskiej i jej wpływów etyka Kotarbińskiego miała (...) poparcie, ale i spotkała się z krytyką. Zastrzeżenia epistemologiczne wobec niej wysuwała Maria Ossowska. Po stronie Kotarbińskiego opowiedział się Tadeusz Czeżowski, występujący z bardziej precyzyjnie sformułowaną ideą etyki empirycznej, wykazując z czasem, że jest to etyka typu aksjomatyczno–dedukcyjnego, a nie indukcyjnego. Akceptując intuicjonizm jako epistemologiczny fundament etyki, do normatywnych idei Kotarbińskiego nawiązywali w sposób twórczy również Ija Lazari–Pawłowska i Marian Przełęcki. Autor przekonuje, że nie jest bezzasadnym przypuszczenie, że program uniwersalnej etyki, niezależnej od sporów światopoglądowych i religijnych, wpłynął także na Marka Fritzhanda interpretację etyki w marksizmie oraz korespondował z tendencjami do budowania etyki dialogu i odpowiedzialności w polskich dyskusjach etycznych w czasach dominacji etyki światopoglądowej. (shrink)